Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından hazırlanan Orta Vadeli Program, 2024-2026 yılları arası makro poltikaların belirlenmesinde önemli bir doküman olma niteliği taşıyor. Özellikle iş dünyası açısından yatırım ekosisteminin güçlendirilmesi, finansal istikrar hamleleri ve büyümeye yönelik politikalar önemle takip ediliyor.
Kamu’nun yeni döneme ilişkin bu politika dokümanı ile iş dünyasına, yatırım ekosistemine ve girişimcilere yönelik yeni regülasyonları ve destekleri beraberinde getireceği gözlemleniyor. Orta Vadeli Program dokümanında, finansal istikrar ve fiyatlar genel seviyesindeki dalgalanma ile mücadele temel vurguların arasında yer alıyor. Bu doğrultuda; teknoloji odaklı ve yüksek katma değerli üretimin desteklenmesi, yeşil ve dijital dönüşüm hedefleri, yatırım ve girişim ortamının güçlendirlmesine yönelik politikalarla cari işlemler dengesinde iyileştime sağlanması hedefleniyor.
Branchout Türkiye olarak paydaşlarımızın okumasını kolaylaştıracak bir doküman hazırlama gayretinin sonucunda ise; finansmana erişim, dijital dönüşüm, yeşil dönüşüm ve mevzuat uyumu gibi çerçeveler altında doğrudan sermaye yatırımları, uluslararası yatırımlar, sanayi ve büyüme, girişim ekosistemi ve girişimcilik gibi ana başlıkları özetlemeyi amaçlıyoruz.
Orta Vadeli Programın’nın İş ve Yatırım Ekosistemine Etkileri
2024 – 2026 dönemleri için hazırlanan program dokümanın kapsamının bir önceki yıla göre arttırıldığını gözlemliyoruz. Bir önceki dönemde eklenen yeşil dönüşüm politikarının yanı sıra dijital dönüşüm başlığının da eklendiğini ve girişim ekosisteminin güçlendirilmesine yönelik poltikaların arttırıldığını söyleyebiliriz.
Doğrudan Yatırımlarına (Greenfield Investments) Yönelik Önemli Çağrı!
Doğrudan yatırımlar istihdam genişlemesi, teknik bilgi transferi (know how), dış ticaret açığının kapatılması ve büyüme için önemli fırsatları içerisinde barındırması açısından tüm dünya ekonomileri tarafından önemle dikkate alınan bir konu özelliği taşıyor.
Türkiye ekonomisi açısından bu husus değerlendirildiğinde, doğrudan sermaye yatırımların ABD doları cinsinden tutarında önemli bir düşüş gözlemlenmişti. Bu doğrultuda Orta Vadeli Politika’da sıfırdan ve doğrudan yatırımların seviyesini arttırmaya yönelik bazı politika ve tedbirlerin hayata geçirileceğine yönelik önemli adımlar görüyoruz.
Program, doğrudan sermaye yatırımlarına yönelik neler içeriyor?
Stratejik ve büyük ölçekli yatırımlara yönelik yer temini konusunda kamulaştırma sürecinde etkin bir makinazma geliştirilmesi ve Hazine’ye ait taşınmazların ekonomiye kazandırılarak sanayi bölgeslerinin genişletilmesi ve yeni lojistik hatlarının oluşturulması
Lojistik merkezlerinin ve iltisak hatlarının işletme ve yönetim modellerinin geliştirilmesine yönelik mevzuat hazırlıklarının tamamlanması
Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Koordinasyon Kurulu (YOİKK)’nun yapısının daha etkin hale getirilmesi ile daha etkin yatırımcı temaslarının sağlanması ve gelen yatırımlara ilişkin izin, lisans ve ruhsat gibi işlemlerinde sürelerin kısaltılması,
Yatırımcıların yararlanmasına için yatırım envanterinin oluşturulması ve yarı iletken, elektrikli araç, batarya ve bunların değer zincirindeki kritik teknoloji ürünlerine yönelik yatırımların teşvik edilmesi,
Sürdürülebilir kalkınma ve yeşil dönüşüm hedeflerine paralel rekabetçiliğin ve tedarik zincirlerinde Türkiye’nin konumunu arttıcı Yeşil Mutabakat Eylem Planı’nın (1) güncellenmesi ve Avrupa Birliği ile diyalog mekanizmasının güçlendirilmesi,
Kalkınma ve yatırım bankacılığının yatırım projelerinin finansmanında daha etkin hale getirimesinin yanı sıra, özel bankaların yatırımları daha fazla desteklemesine yönelik teşviklerin arttırılması.
(1)Yeşil Mutabakat Eylem Planı, Ticaret Bakanlığı tarafından 2021 yılında hazırlanmıştır.
Uluslararası Ölçekte Yatırım Yapan Türk Şirketleri İçin Aktif Diplomasi !
Uluslararası ölçekte yatırımları olan Türk şirketlerine yönelik aktif diplomasi çağının başlaması ve vergisel güncellemelerden kaynaklı hak kayıplarının önüne geçilmesine yönelik çalışmalar programda yer alıyor.
Program, uluslararası ölçekte yatırımı olan Türk şirketleri açısından neleri kapsıyor?
İstanbul Tahkim Merkezi’nin (2) yapısının güçlendirilmesi ve uluslararası görünürlüğün arttırılmasının sağlanması
Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun, Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü (GDPR) (3) başta olmak üzere, Avrupa Birliği müktesebatına uyum sürecine yönelik çalışmaların tamamlanması
İş ve yatırım ortamının dijital dönüşümünde uluslararası iş birliği ilkelerine dayanan ulusal standartların belirlenmesi
Uluslararası ölçekte yatırım yapan Türk şirketlerinin vergi güncellemelerinden kaynaklana hak kayıplarını engelleyici aktif diplomasinin izlenmesi..
(2) İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC): Gerek Türkiye’deki gerekse yurtdışındaki ticari aktörler arasındaki uyuşmazlıkların çözümlenmesi için tahkim ve arabuluculuk hizmeti sunan, bağımsız, tarafsız ve özerk bir kurumdur.
(3) Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü (GDPR) , Avrupa Birliği hukukunda, tüm Avrupa Birliğive Avrupa Ekonomik Alanı içerisinde yer alan bireyler için veri koruma ve gizliliğine ilişkin bir tüzüktür. GDPR öncelikle bireylere kendi kişisel bilgilerini kontrol altına almalarını ve AB içerisindeki şirketlerin bu tüzükle uyumlu hale getirilmesini amaçlamaktadır.
Sanayide Teknoloji Odaklı Yapısal Dönüşüm ve ihracat odaklı Büyüme Hedefi!
Sanayi kesiminde teknoloji odaklı katma değerli üretim vizyonu ile ihracatın arttırılması hedefi temel vurgu olarak polika metninde sunuluyor. Program dokümanında, 2023 yılı ihracat hedefinin 255 milyar dolar gerçekleşmesi ön görülüyor, gelecek yıllar için sırasıyla, 2024 yılında 267 milyar dolar, 2025 yılında 283,6 milyar dolar ve 2026 yılında ise 302,2 milyar dolar olması hedefleniyor.
Program, sanayide teknoloji odaklı yapısal dönüşüm ve ihracat odaklı büyüme hedefine yönelik temel politika olarak neler sunuyor;
Sanayide teknoloji odaklı yatırımların desteklenmesi, Kalkınma Planı ve Milli Teknoloji Hamlesi hedefleriyle uyumlu stratejik ürün ve teknolojiler için ürün bazlı yatırım yol haritasının hazırlanması ve yatırım desteklerinin sağlanması
Özel sektör, üniversite ve Kamu Ar-Ge merkezlerinin iş birliği ile teknoloji ve ürün Geliştirme süreçleri teşvik edilmesi, patentli teknolojilerin sanayi aktarılması,
Sanayide, Yapay zekâ, otonom sistemler, bulut bilişim ve büyük veri analitiği gibi dijital teknolojilerin yanı sıra yeşil teknolojilerin kullanımının yaygınlaştırılması,
Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı kapsamında açılacak yeni çağrılar ile kritik ürün ve teknolojilerinin yerli imkânlarla geliştirilmesi ve üretiminin desteklenmesi,
Yarı iletken, elektrikli araç, batarya ve bunların değer zincirindeki kritik teknoloji ürünlerine yönelik yatırımların teşvik edilmesi, elektronik, havacılık, savunma ve biyomedikal gibi stratejik sektörlerde ihtiyaç duyulan kritik malzeme ve bileşenlere yönelik çalışmaların desteklenmesi,
Yurtdışı, Lojistik dağıtım ağlarının yaygınlaştırılması ve etkin işletilmesi,
Türk Eximbank’ın yapısının geliştirilerek yüksek teknoloji odaklı katma değeri yüksek ihracata işlemlerine yönelik yeşil ve dijital dönüşümü önceleyen finansman kaynağı sağlanması,
Karbon fiyatlandırmasının sektörler üzerinde yaratacağı ek maliyetlerin karşılanmasına ilişkin ihracat finansmanı mekanizmasının çeşitlendirilmesine yönelik planlamalar öne çıkıyor.
Girişim Ekosisteminin Genişlemesi ve Girişimcilere Yönelik Adımlar!
Program içerisinde yer alan politika ve tedbirlerin arasında en çok yer alan konulardan biri girişim ekosistemi ve girişim destekleri. Milli girişimlerin ve uluslararası ölçekte yatırımcılardan yatırım alan şirketlernin sayısının arttırılmasına yönelik önemli mesajlar yer alıyor.
Fikri mülkiyet haklarının güçlendirilmesinden yatırım desteklerinin ve verimliliğinin arttırılmasına yönelik bir dizi tedbir ve uygulamanın getirileceği görüyoruz.
Program, girişim ekosistemine ve girşimcilere neler vaad ediyor?
Fikri mülkiyet sistemine ilişkin hukuki alt yapının güçlendirilmesi ve fikri mülket haklarının oluşmasını destekleyen sistemlerin geliştirilmesi ve ticari sırların korunmasına yönelik süreçlerin tamamlanması,
Girişim sermayedarlarına sağlanan fon kaynaklarının çeşitlendirilmesi ve start up şirketlere yönelik tohum desteklerin arttırılarak firmaların ölçeklenmesi, özellikle de tohum aşamasındaki firmalara yönelik destek sağlayan melek yatırımcılık ve kitle fonlama ekosisteminde karşılaşılan sorunların giderilmesi ve ekosistemin iyileştirilmesine yönelik çalışmaların arttılması,
Yurtdışındaki Türk araştırmacıların ulusal projelere destek sağlaması ve yurtiçinde girişim kurmalarının teşvik edilmesi,
Ölçeklenmiş girişimlerde, katma değeri yüksek ihracat faaliyetlerine yönelik finansman desteklerinin arttırılması ve finansman desteklerinin içerisine özel bankaların da dahil edilmesi
Finans kuruluşlarının teknoloji merkezli start up’lara yatırım yapmalarının teşvik edilerek girişim hisselerinin satın almaları ve patantlerinin teminat olarak kabul etmeleri yolu ile finansman sağlaması,
Nitelikli, personel istihdamına yönelik teşvik unsurlarının işletilmesine yönelik program ve güçlü vaadlerin olması.
Sonuç Yerine Genel Bir Değerlendirme
Program genelinde iş dünyası açısıdan önemli politika ve tedbirlerin olduğunu görüyoruz. Finansmana erişim konusunda sıkılaşma ve fiyat istikrarının altı önemle çiziliyor. Bu sonuçla, işletme sermayesi yönetimi önemle ele alınması gereken bir konu … işletmeler parasal sıkılaşma döneminde nitelikli finansmana erişimde “ihracatın arttırılmasına yönelik dijital ve yeşil dönüşüm konusuna” özenle eğilmeli … Özellikle yeşil dönüşüm kapsamında regülasyonların işletmeler üzerinde etkileri değerlendirmeli …
Kürşat Doğan
Kurumsal Finansman ve Strateji Lideri